Światowy Dzień Zdrowia psychicznego

10 października – Dzień Zdrowia Psychicznego

 

     W dzisiejszym, pędzącym świecie coraz więcej z nas zmaga się z napięciem, stresem
i poczuciem nieustannej presji. To nie tylko subiektywne odczucie – to fakt potwierdzony przez dane. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje, że niemal 800 milionów ludzi na świecie doświadcza różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, a depresja staje się jednym
z najczęstszych problemów zdrowotnych XXI wieku.

 

Statystyki dotyczące Polski również dają do myślenia. Z badań opublikowanych na początku 2025 roku wynika, że co czwarty Polak przynajmniej raz w życiu doświadczył jakiegoś zaburzenia psychicznego. Aż 4 miliony z nas choruje na depresję. Szacuje się, że ponad połowa  wszystkich zaburzeń psychicznych ma swój początek w okresie dojrzewania.

 

Czym właściwie jest zdrowie psychiczne? 

 

     Pojęcie psychiki (wywodzące się od starogreckiego psyche, czyli dusza) ewoluowało przez wieki. Dziś rozumiemy je jako całokształt naszych cech, mechanizmów i procesów związanych z emocjami, intelektem i doświadczeniem.

 

     Zdrowie psychiczne to znacznie więcej niż tylko brak choroby czy zaburzeń. Zgodnie z definicją WHO, pełne zdrowie to dobrostan w trzech wymiarach:
fizycznym,  psychicznym  i społecznym.

 

Osoba ciesząca się dobrym zdrowiem psychicznym:

 

• rozumie swoje możliwości i potrafi wykorzystywać swój potencjał
• radzi sobie z codziennym stresem w konstruktywny sposób
• potrafi stawiać czoła życiowym wyzwaniom
• efektywnie pracuje lub uczy się
• buduje i utrzymuje pozytywne relacje z innymi ludźmi
• angażuje się w życie społeczne i czerpie z niego satysfakcję

 

Kluczowym pojęciem jest tu dobrostan psychiczny – poczucie spełnienia, satysfakcji z życia, samoakceptacji i posiadania celu.  To fundament, na którym budujemy szczęśliwe i produktywne życie.

 

Współczesne wyzwania – presja, stres i tempo życia

 

Problemy ze zdrowiem psychicznym nie biorą się znikąd. Są one często odpowiedzią na wyzwania, jakie stawia przed nami współczesny świat. Szczególnie dotyczy to ludzi młodych. Aż 20% nastolatków zmaga się dziś z trudnościami emocjonalnymi.

 

Jak trafnie podkreśla prof. Agata Chudzicka-Czupała: „współcześnie młodzi ludzie coraz częściej czują się jak bohaterowie nieustannego wyścigu – o najlepsze oceny, o idealne ciało, o popularność w mediach społecznościowych. Wysoka presja i rosnące oczekiwania ze strony rodziców, szkół, uczelni, a także wzory lansowane w mediach mogą prowadzić do chronicznego stresu czy obniżonej samooceny, a to z kolei do dalszych negatywnych konsekwencji”.

 

Przyczyny problemów, takich jak depresja, są złożone i wielowymiarowe. Zazwyczaj wynikają z połączenia trzech grup czynników:

 

• biologicznych: predyspozycje genetyczne, zaburzenia w poziomie neuroprzekaźników (jak serotonina czy dopamina), choroby somatyczne czy przewlekły brak snu,
• psychologicznych: wysoki poziom stresu, niska samoocena, perfekcjonizm, traumatyczne doświadczenia (jak utrata bliskiej osoby czy przemoc) oraz poczucie samotności,
• społecznych i środowiskowych: presja otoczenia, problemy finansowe, izolacja społeczna, negatywny wpływ mediów społecznościowych (porównywanie się, hejt) oraz globalne kryzysy, takie jak pandemia czy wojny.

 

Jak dbać o swoje zdrowie psychiczne? 

 

     Dbanie o psychikę to nie jednorazowa akcja, ale codzienna podróż. To świadome podejmowanie małych kroków, które budują naszą odporność. Oto kluczowe zasady higieny psychicznej:

 

1. Zadbaj o sen i wypoczynek: dorosły człowiek potrzebuje 7-8 godzin snu na dobę.
   To czas na regenerację mózgu. Równie ważny jest odpoczynek w ciągu dnia – chwila na hobby czy relaks.
2. Zdrowo się odżywiaj: zbilansowana dieta wpływa na nasz nastrój. Produkty bogate
   w węglowodany złożone podnoszą poziom serotoniny, a witaminy z grupy B pomagają łagodzić stany lękowe.
3. Bądź aktywny fizycznie: ruch to jeden z najskuteczniejszych antydepresantów. Regularna aktywność fizyczna redukuje stres, poprawia nastrój i dodaje energii.
4. Pielęgnuj relacje z innymi: dobre więzi z rodziną i przyjaciółmi dają poczucie wsparcia i przynależności. Rozmawiaj o swoich uczuciach z ludźmi, którym ufasz.
5. Naucz się radzić sobie ze stresem: wypróbuj techniki relaksacyjne, takie jak ćwiczenia oddechowe, medytacja czy trening uważności (mindfulness). Pomagają one wyciszyć organizm i obniżyć poziom hormonów stresu.
6. Myśl pozytywnie: skupiaj się na rozwiązaniach, a nie na problemach. Jeśli nie możesz zmienić sytuacji, spróbuj zmienić swoje nastawienie do niej.
7. Unikaj używek: alkohol i substancje psychoaktywne dają tylko złudne, chwilowe poczucie ulgi, a w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do uzależnienia i pogłębiać problemy.
8. Znajdź czas na śmiech i przyjemności: śmiech obniża poziom stresu. Rób to,
   co sprawia Ci autentyczną radość i pozwala się zrelaksować.       
   
   Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży – fundament na całe życie 

 

Troska o zdrowie psychiczne zaczyna się w dzieciństwie. To, czego nauczymy dzieci o emocjach, samoakceptacji i radzeniu sobie z problemami, zaprocentuje w ich dorosłym życiu.

 

Jak wspierać zdrowy rozwój psychiczny dziecka?

 

Nawiązywanie bliskiej więzi: już od okresu ciąży mów do dziecka, po narodzinach okazuj mu czułość, przytulaj i zapewniaj poczucie bezpieczeństwa. Stabilne, wolne od przemocy środowisko jest kluczowe.

• Wzmacnianie poczucia własnej wartości: spędzaj z dzieckiem czas, interesuj się tym, co jest dla niego ważne. Zamiast mówić ,,ładny rysunek", zapytaj: ,,Co narysowałeś? Dlaczego użyłeś tych kolorów?".  Doceniaj próby i wysiłek, nie tylko sukcesy.
• Rozmowa, słuchanie, emocje: słuchaj dziecka z szacunkiem. Pozwól mu wyrażać wszystkie emocje, także te trudne, jak złość czy smutek. Nie zaprzeczaj im (,,nie ma co płakać"). Emocja to ważna informacja o potrzebach dziecka.
• Bycie wzorem: dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli Ty masz problem z radzeniem sobie z emocjami, trudno będzie Ci nauczyć tego swoje dziecko. Twoja postawa wobec życia jest dla niego najważniejszą lekcją.

 

Na co zwrócić uwagę?  Sygnały ostrzegawcze

 

Nie zawsze łatwo zauważyć, że z dzieckiem dzieje się coś złego. Wiele zachowań przypisujemy okresowi dojrzewania. Bądź jednak czujny/a na niepokojące zmiany.

 

·        Co powinno Cię zaniepokoić?

 

• Zmiany nastroju: długotrwały smutek, drażliwość, wybuchowość, apatia.
• Objawy somatyczne bez przyczyny medycznej: częste bóle głowy, brzucha, kołatanie serca.
• Zaburzenia snu i odżywiania: bezsenność lub nadmierna senność, utrata apetytu lub "zajadanie" stresu.
• Problemy w szkole: pogorszenie wyników w nauce, unikanie chodzenia do szkoły.
• Zmiany w zachowaniu: wycofanie się z kontaktów z rówieśnikami, agresja, łamanie zasad.
• Zachowania autodestrukcyjne: samookaleczenia, sięganie po alkohol i inne używki, myśli i próby samobójcze.

 

Pamiętaj: reaguj, gdy się martwisz! Zaufaj swojej intuicji. Lepiej zareagować na wyrost niż zbagatelizować problem. Odważ się zapytać, jak dziecko się czuje, i daj sobie czas na wysłuchanie go bez oceniania.

 

          Kiedy i gdzie szukać pomocy? 

 

Przyznanie, że potrzebujemy wsparcia, nie jest oznaką słabości. To akt odwagi i troski
o siebie. Depresja i inne zaburzenia to choroby, które można i należy leczyć – z pomocą lekarza, psychologa lub psychoterapeuty.

 

Jeśli czujesz, że potrzebujesz profesjonalnej pomocy, ale nie wiesz, gdzie się udać, możesz skorzystać z bezpłatnych, anonimowych infolinii:

 

• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
• Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka: 800 12 12 12
• Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Brzezinach – 46 874 21 76

Specjaliści dyżurujący pod tymi numerami są w stanie wesprzeć i wskazać dalsze kroki.

 

Zatrzymaj się dziś na chwilę.
Zrób coś dobrego dla siebie.
Porozmawiaj z kimś, komu ufasz.
 Pomóż innym poczuć, że nie są sami.